Tay chân miệng là bệnh có thể ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi. Đây là một bệnh dễ lây lan, đặc biệt là ở môi trường công cộng và trường học. Mùa tựu trường đã đến, các bậc phụ huynh hãy cùng Bác sĩ Huỳnh Nguyễn Anh Thư tìm hiểu thêm về các triệu chứng của bệnh tay chân miệng trong bài viết dưới đây nhé.
Nguyên nhân của bệnh tay chân miệng
Trẻ em dưới 5 tuổi là đối tượng thường mắc bệnh tay chân miệng nhất.1 Bệnh rất dễ lây lan, đặc biệt là trong nhà trẻ. Bệnh xảy ra quanh năm, tuy nhiên ở Việt Nam bệnh tăng cao từ tháng 2 – 4 và tháng 9 – 12 hàng năm.
Virus gây bệnh tay chân miệng thuộc nhóm Enterovirus, đây là nhóm virus thường lây lan qua đường “phân – miệng” hoặc “miệng-miệng”. Ở trẻ em bị tay chân miệng, vi rút cư trú ở hầu, amidan, niêm mạc đường tiêu hóa. Sau đó, nó sẽ được thải ra môi trường.2
Trong môi trường sinh hoạt chung tại nhà trẻ, trẻ lành vô tình lây nhiễm các chất tiết từ đường tiêu hóa, nước bọt, dịch từ các mụn nước vỡ của trẻ bệnh, từ đó bệnh tay chân miệng sẽ lây lan rất nhanh. Các chủng vi rút thường gặp trong các vụ dịch ở nước ta là EV71 và Coxsackievirus A16. EV71 có thể gây bệnh nặng hơn Coxsackievirus A16, gây ra các biến chứng thần kinh nghiêm trọng.2
Các triệu chứng tay chân miệng ở trẻ em theo từng giai đoạn
Thời gian ủ bệnh từ 3 – 7 ngày kể từ khi tiếp xúc với nguồn lây, bệnh thường kéo dài từ 7 – 10 ngày.3
Các triệu chứng tay chân miệng ở trẻ em giai đoạn đầu
Ban đầu trẻ có thể có biểu hiện sốt, lừ đừ, biếng ăn.2 Một số trẻ bị tiêu chảy hoặc nôn mửa. Mặc dù sốt là một triệu chứng phổ biến nhưng không cần thiết phải chẩn đoán. Bệnh tay chân miệng được xếp loại 1 khi chỉ có phát ban tay chân miệng và / hoặc loét miệng.4
Các triệu chứng tay chân miệng ở trẻ em giai đoạn toàn phát
Lở miệng
Các vết loét hoặc mụn nước trên niêm mạc miệng, lưỡi và nướu răng khiến trẻ bị đau miệng và bỏ ăn. Có nhiều tổn thương niêm mạc miệng dễ nhầm với bệnh tay chân miệng. Căn cứ vào đặc điểm tổn thương, độ tuổi cũng như nguy cơ lây nhiễm của từng trẻ, các bác sĩ sẽ chẩn đoán bệnh tay chân miệng. Các chẩn đoán thường bị nhầm lẫn là viêm miệng – nướu do HSV, viêm miệng áp-tơ, ..
Phát ban
Phát ban dạng sẩn đỏ, nổi trên da, thường xuất hiện ở lòng bàn tay, chân, đầu gối, khuỷu tay, mông và bộ phận sinh dục. Các mụn nước hiếm khi bị vỡ, lành mà không để lại sẹo, và rất hiếm khi bị bội nhiễm vi khuẩn.
Không phải vị trí nào kể trên cũng phải nổi ban đỏ, có trẻ chỉ nổi mụn nước ở những vị trí kín đáo như mông, bộ phận sinh dục nhưng vẫn bị biến chứng nặng. Vì vậy, cha mẹ cần phát hiện và quan sát kỹ khi nghi ngờ con mình mắc bệnh tay chân miệng.
Để phân biệt được sùi mào gà có phải là tay chân miệng hay không cần phải có kinh nghiệm và chuyên môn. Vì vậy, khi có nghi ngờ, cha mẹ cần đưa bé đến gặp bác sĩ để được thăm khám và chẩn đoán chính xác, kịp thời.
Các triệu chứng tay chân miệng ở trẻ em trong giai đoạn thuyên giảm
Nếu không có biến chứng, sau khoảng 7 ngày kể từ khi phát bệnh, các triệu chứng sẽ giảm dần.
Những biến chứng nguy hiểm của bệnh tay chân miệng
Theo CDC, bệnh tay chân miệng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, trẻ có thể gặp các biến chứng nguy hiểm sau:45
- Mất nước nghiêm trọng: Đau miệng có thể khiến trẻ khó uống nước. Từ đó cơ thể rơi vào tình trạng mất nước trầm trọng.
- Biến chứng hệ thần kinh trung ương: bao gồm viêm màng não, viêm thân não, viêm não – tủy, liệt mềm cấp, rối loạn chức năng tự chủ.
- Biến chứng hô hấp – tuần hoàn: thở bất thường, suy hô hấp, trụy tim mạch, ngừng tim, ngừng thở.
Dấu hiệu tay chân miệng ở trẻ em khi nặng
Hầu hết trẻ bị tay chân miệng đều ở mức độ nhẹ và có thể được chăm sóc tại nhà. Tuy nhiên, nếu xảy ra các biến chứng thường rất nghiêm trọng và tỷ lệ tử vong khá cao. Vì vậy, điều quan trọng là bác sĩ phải giải thích cho phụ huynh biết cách theo dõi các dấu hiệu xấu đi của trẻ mắc bệnh tay chân miệng để đưa trẻ đi khám kịp thời.
Sốt cao
Sốt cao> 39 ° C, sốt khó hạ bằng các loại thuốc hạ sốt như paracetamol, ibuprofen dù đã dùng đúng, đủ liều. Biểu hiện này cho thấy trẻ có nguy cơ bị tổn thương hệ thần kinh trung ương, đặc biệt là vùng dưới đồi.
Giật mình với
Biểu hiện này chứng tỏ trẻ bị tổn thương dây thần kinh. Cơn giật mình diễn ra rất ngắn (<1 giây), trẻ có thể thức hoặc ngủ.
Nhức đầu, nôn mửa, cứng cổ, khó cử động
Đây là những dấu hiệu có thể con bạn bị viêm màng não.
Run, đi / ngồi không vững
Các dấu hiệu tổn thương dây thần kinh có thể xuất hiện nếu tình trạng của trẻ trở nên trầm trọng.
Dấu hiệu khó thở
Khó thở, mệt mỏi, tím tái, tay chân vã mồ hôi lạnh,… là những dấu hiệu cho thấy trẻ đang bị rối loạn thần kinh thực vật.
Làm gì khi trẻ bị tay chân miệng?
Điều cha mẹ cần chú ý khi chăm sóc trẻ bị tay chân miệng là nhận biết các dấu hiệu nặng lên của trẻ như đã nêu trên, đồng thời thực hiện đúng hướng dẫn chăm sóc cũng như tái khám theo lịch hẹn của bác sĩ.
Hãy quan tâm và chú ý đến các dấu hiệu của bé
Các bậc cha mẹ nên chú ý đến vấn đề uống rượu của con em mình. Như đã nói ở trên, trẻ bị tay chân miệng có nguy cơ bị mất nước. Vì vậy, các bậc phụ huynh nên theo dõi và ngăn chặn tình trạng này.
Trẻ có thể quấy khóc, khó chịu, chán ăn khi bị sốt, lở miệng. Nên cho trẻ ăn thức ăn lỏng, không quá nóng và chia thành nhiều bữa để trẻ cảm thấy dễ chịu hơn.6
Cho trẻ uống thuốc giảm đau theo liều lượng
Một số cha mẹ cho con mình uống thuốc giảm đau không kê đơn ngoài aspirin, chẳng hạn như acetaminophen (Tylenol, những loại khác) hoặc ibuprofen (Advil, Motrin IB, những loại khác).7
Tuy nhiên, cha mẹ cần lưu ý về liều lượng, cách dùng và hỏi ý kiến bác sĩ trước khi cho trẻ dùng.
Cách phòng chống tay chân miệng cho trẻ
Hiện nước ta vẫn chưa có vắc xin phòng bệnh tay chân miệng nên biện pháp phòng bệnh chủ yếu vẫn là vệ sinh cá nhân, rửa tay bằng xà phòng, rửa đồ chơi, vật dụng, sàn nhà bằng dung dịch sát khuẩn. Cách ly trẻ bị bệnh 7-10 ngày kể từ khi phát bệnh, thông báo cho trường mầm non nơi trẻ đang theo học về tình trạng bệnh của trẻ là cách tốt nhất để ngăn chặn sự lây lan.
Tay chân miệng là bệnh thường gặp, có nguy cơ diễn tiến nặng. Điều quan trọng nhất là phát hiện các triệu chứng tay chân miệng ở trẻ em để hoặc báo hiệu khi trẻ có nguy cơ diễn tiến nặng để đưa trẻ đi khám kịp thời. Hy vọng với những chia sẻ trên sẽ giúp các bậc cha mẹ yên tâm hơn trong việc theo dõi và chăm sóc trẻ mắc bệnh tay chân miệng.
