Hùng luôn phải đảm nhận nhiều công việc trong một ca để đảm bảo chất lượng phục vụ của quán (Ảnh: Minh Toàn)
Từ ngày 1/7/2022, Liên đoàn Lao động TP Hà Nội đã nâng mức lương tối thiểu theo giờ lên 20.000 – 25.000 đồng / giờ. Tuy nhiên, đến nay nhiều cơ sở kinh doanh vẫn “bóc lột” sức lao động của nhiều sinh viên với mức thù lao chỉ 15.000 – 18.000 đồng / giờ.
Bán sức lao động giá rẻ
“Đi làm thêm để tích lũy kinh nghiệm, lương không quan trọng…” là câu trả lời được nhiều sinh viên sử dụng khi trả lời nhà tuyển dụng trong các buổi phỏng vấn xin việc. Vì vậy, “chiều theo ý muốn” của người lao động, nhiều cơ sở kinh doanh ra sức “truyền kinh nghiệm”, “ép” lương của người lao động.
Trong những năm cấp 3, thời gian của Hùng chủ yếu dành cho gia đình và trường lớp. Kết thúc chương trình học, Hồ Hữu Hùng (20 tuổi, Nam Từ Liêm, Hà Nội) về Hà Nội học cao đẳng. Với mong muốn tìm được một công việc làm thêm để vừa có kinh nghiệm vừa có thu nhập phụ giúp gia đình, Hùng tham gia nhiều hội nhóm tìm việc trên mạng xã hội. Tôi “may mắn” gặp được người đăng tuyển nhân viên cho một cửa hàng sữa chua trân châu ở quận Nam Từ Liêm và được nhận vào làm với mức lương 18.000đ / giờ.
Là một người sinh ra và lớn lên tại Hà Nội, tuy nhiên Hùng lại học cấp 3 tại Vĩnh Phúc. Lên đại học, tôi chuyển về ở với ông nội và bố (Nam Từ Liêm, Hà Nội) nên chi phí ăn ở không trở thành nỗi lo đối với tôi như bao sinh viên khác. Theo chia sẻ của Hùng, nếu làm đều đặn 5 tiếng / ngày, trung bình mỗi tháng Hùng có thể nhận được mức lương khoảng 2,7 triệu đồng. Số tiền này Hùng lên kế hoạch để chi tiêu trong sinh hoạt và đồ dùng học tập cần thiết. Tuy nhiên, “có những tháng số tiền này dường như không đủ khi phải phát sinh thêm một vài khoản”, anh Hùng cho biết thêm.
Khác với Hùng, Trần Phương Huyền (19 tuổi, Cẩm Phả, Quảng Ninh) là sinh viên sống và học tập xa nhà. Tôi chia sẻ, đi làm với mong muốn tích lũy thêm kinh nghiệm, không để thời gian trống và có thêm một khoản chi phí nhỏ. Hiện tôi đang là nhân viên cho cửa hàng thực phẩm tốt cho sức khỏe tại quận Cầu Giấy với mức lương 17.000đ / giờ. 3 triệu đồng là số tiền Huyền kiếm được trong 1 tháng làm việc. Số tiền đó Huyền chia sẻ đủ để cô trang trải sinh hoạt và nuôi một chú mèo, còn chi phí ăn ở vẫn hoàn toàn phụ thuộc vào bố mẹ.
Hoàng Hà Giang (19 tuổi, Đông Anh, Hà Nội) thậm chí còn nhận mức lương thấp hơn cả Hùng và Huyền. Giang chia sẻ, anh bắt đầu đi làm thêm ngay sau khi kết thúc kỳ thi THPT Quốc gia năm 2021. Mức lương khởi điểm Giang nhận được là 15.000 đồng / giờ. Tuy nhiên, sau 1 năm làm việc và làm việc chăm chỉ, mức lương đó cũng đã được tăng lên 16.000 đồng / giờ. Được biết, Giang đi làm để có thể tự trang trải sinh hoạt cá nhân mà không phụ thuộc quá nhiều vào bố mẹ. Tuy nhiên, mức thu nhập này khiến Giang cảm thấy buồn khi so với các bạn cùng trang lứa.
Nhiều thủ thuật “bóc lột”
Với quỹ thời gian eo hẹp của sinh viên, cả Hùng, Huyền và Giang đều chỉ có thể lựa chọn công việc làm thêm. Do không có hợp đồng lao động nên mọi quy định về thời gian làm việc, chế độ lương, thưởng… đều được thỏa thuận trên cơ sở “thỏa thuận miệng”. Phương tiện vô hình đó đã trở thành những cái bẫy vô hình đối với Hùng, Huyền, Giang nói riêng và các bạn sinh viên nói chung.
Với mức lương 18.000 đồng / giờ, Hùng được hưởng những “đặc ân” như: được dùng đồ ăn của nhà hàng miễn phí, làm việc riêng khi không có khách, chỉ phải làm 5 tiếng / ngày … Hùng lựa chọn công việc này là để học hỏi thêm kinh nghiệm và tích lũy thêm kinh nghiệm sống nên mình không quá bận tâm về vấn đề tài chính.
Khối lượng công việc “linh hoạt” cũng làm cho giờ làm việc trở nên “linh hoạt” hơn. Ca trực của Hùng kéo dài 5 tiếng, bắt đầu từ 17h và kết thúc lúc 23h. Tuy nhiên, vào những ngày đông khách, khối lượng công việc có thể tăng lên, thời gian làm việc dao động trong khoảng 6h và anh Hùng sẽ về đến nhà lúc 00h00. Tôi chia sẻ: “Nhiều lúc tôi cảm thấy mệt mỏi và muốn nghỉ việc vì đi làm nhiều mà lương quá thấp, nhưng do chưa tìm được nơi phù hợp nên tôi tiếp tục ở lại đây”.
Khối lượng công việc dày đặc khiến Phương Huyền cảm thấy mệt mỏi và muốn nghỉ việc, nhưng sự quan tâm của các anh chị làm cùng ca khiến cô có động lực đi làm hơn (Ảnh: NVCC)
Tương tự như Hùng, chị Phương Huyền cũng là một trong những “nạn nhân”. Vì “thỏa thuận miệng” là phương thức được sử dụng xuyên suốt trong quá trình đàm phán lương và mô tả công việc, nên việc khối lượng công việc khác với mô tả là điều hoàn toàn dễ hiểu. Là tân sinh viên, những hứa hẹn như: lương 17.000đ / giờ, ca làm việc linh hoạt, công việc phù hợp với sinh viên, môi trường trẻ trung, năng động, khả năng thăng tiến trong công việc… ”là quá hấp dẫn lúc bấy giờ.
Không biết những đợt khuyến mãi nói trên là như thế nào, nhưng có một điều mà Huyền chắc chắn đó là sự “thăng tiến” về khối lượng công việc. Tôi chia sẻ: “Mình thấy khối lượng công việc khá nhiều so với lương, với sức lao động bỏ ra mình nghĩ chắc nhận được hơn 17.000 đồng”.. Ca làm việc linh hoạt nên có ngày Huyền có mặt ở cửa hàng 15h / ngày, tức là làm 3 ca tại cửa hàng với mức lương 17.000 đồng / giờ mà không tăng.
Tuy nhiên, điều khiến Huyền bức xúc không phải là tiền lương và khối lượng công việc, mà là “tiền phạt nhiều”. Cô chia sẻ: “Khi phỏng vấn, các chị không hề nhắc đến việc phạt, chỉ khi vào làm việc mới xuất hiện việc phạt nhân viên khi có sai phạm…”. “Phạt nhiều”, “phạt những lỗi không đáng có” là những gì Huyền bức xúc chia sẻ. Theo chia sẻ, mỗi lỗi sẽ bị phạt 50.000 đồng tương đương với 3 giờ làm việc. Huyền cho biết sẽ nghỉ việc vì cảm thấy có dấu hiệu bị “bóc lột” sức lao động và sẽ tìm công việc khác phù hợp với ngành học hiện tại.
Hà Giang cũng rơi vào tình cảnh tương tự khi mức lương được trả không tương xứng với sức lao động bỏ ra. Được biết, do tính chất công việc làm quán ăn và phục vụ nhậu nên đôi khi Giang phải kiêm nhiệm nhiều công việc cùng một lúc. Bên cạnh đó, những ngày có nhiều đơn hàng, Giang còn kiêm luôn công việc giao hàng cho khách.
Giang chia sẻ, mình cảm thấy mức lương mình nhận được chưa thực sự xứng đáng với công sức mình bỏ ra vì công việc này nghe có vẻ đơn giản nhưng mình phải chịu rất nhiều áp lực từ khách hàng, vì mình làm trong ngành. dịch vụ không tránh khỏi những va chạm không đáng có. Chưa kể, khối lượng công việc trong 1 ca cũng tương đối lớn, Giang luôn phải làm việc liên tục để đảm bảo tiến độ trong ca.
Đã có lúc Giang muốn thay đổi môi trường làm việc hiện tại, nhưng điều giữ Giang ở đây là sự quan tâm, ân cần của nhân viên chủ cửa hàng cùng với sự hòa đồng, vui vẻ của đồng nghiệp. kinh doanh nên Giang vẫn tiếp tục với công việc hiện tại.
Không chỉ khối lượng công việc, thời gian làm việc mà chế độ lương, thưởng vào các dịp lễ tết tại các cơ sở kinh doanh này cũng còn nhiều vướng mắc. Hầu hết các công việc trên đều yêu cầu người lao động phải thường xuyên đi làm vào các dịp lễ, tết với mức lương chỉ tăng 1,5-2 lần so với lương ngày. Thậm chí, theo ghi nhận, có cơ sở cắt toàn bộ tiền thưởng cũng như tăng lương cho nhân viên trong những dịp đặc biệt. Trong khi đó, theo Luật Lao động 2019, người lao động sẽ nhận ít nhất 300% lương. Không rõ các doanh nghiệp này thiếu hiểu biết về luật lao động hay làm ngơ để kiếm lời.
Có thể bị phạt tiền từ 20 đến 30 triệu đồng
Khi được hỏi đã tìm hiểu kỹ luật lao động chưa trước khi quyết định đi làm thêm, thì Hùng, Huyền và Giang đều trả lời là “Chưa”. Sự ngu dốt này là “miếng bánh béo bở” để bọn “tiểu tư sản” lợi dụng, “bóc lột”. Họ đang tận dụng sức lực từ tuổi trẻ, sự ham học hỏi để có thêm kinh nghiệm làm việc… để trục lợi từ sức lao động của các “tân sinh viên”.
Nhiều người lao động do thiếu hiểu biết nên không có khả năng và đòi hỏi người sử dụng lao động phải có mức lương thỏa đáng. Theo đó, không ít trường hợp người lao động nhận mức lương chưa thực sự tương xứng với sức lao động của mình.
Quy định tại Công văn 294 / LĐLĐ Thành phố Hà Nội thực hiện Nghị định 38/2022 / NĐ-CP về mức lương tối thiểu đối với người lao động làm việc theo hợp đồng lao động. Mức lương tối thiểu theo giờ đối với các vùng thuộc khu vực 1 tại Hà Nội là 22.500 đồng / giờ kể từ ngày 1/7/2022.
Mức này áp dụng đối với các doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn khu vực I, bao gồm: các quận, huyện Gia Lâm, Đông Anh, Sóc Sơn, Thanh Trì, Thường Tín, Hoài Đức, Thạch Thất, Quốc Oai, Thanh Oai, Mê Linh, Chương Mỹ, Sơn. Thị trấn Tây.
Như vậy, việc các cơ sở kinh doanh giữ mức lương 15.000 – 18.000 đồng / giờ tại các quận Cầu Giấy, Nam Từ Liêm, Đông Anh – nơi Hùng, Huyền, Giang đang làm việc là vi phạm pháp luật. luật. Hành vi không nâng lương cho người lao động vì lương tối thiểu vùng tăng mà lương của người lao động thấp hơn mức lương tối thiểu vùng sẽ bị áp dụng khung hình phạt từ 20 – 30 triệu đồng đối với hành vi vi phạm từ 1 người đến 10 người lao động.
Thậm chí, các doanh nghiệp này còn vi phạm quy định về giao kết hợp đồng lao động khi tuyển dụng lao động thông qua hình thức thỏa thuận không có giấy tờ. Theo đó, họ sẽ bị phạt khi giao kết hợp đồng lao động bất thành văn với người lao động làm công việc có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên. Mức phạt có thể lên đến 25 triệu đồng nếu vi phạm từ 301 người lao động trở lên.
Luật sư Lê Dương Ước An khẳng định việc trả lương thấp hơn lương tối thiểu theo giờ là vi phạm pháp luật (Ảnh: NVCC)
Luật sư Lê Danh Ước An (Công ty Luật Hợp danh Đại An Phát) cho biết: “Theo Điều 98 Luật Lao động 2019 quy định: Ngày nghỉ lễ, Tết, ngày nghỉ được hưởng lương ít nhất 300% không kể tiền lương ngày nghỉ lễ, Tết. Ngày và nghỉ phép đối với người lao động hưởng lương hàng ngày ”. Theo quy định trên, vào những ngày nghỉ, người lao động được nghỉ phép mà vẫn được hưởng nguyên lương cộng với ít nhất bằng 300% đơn giá tiền lương hoặc mức lương theo công việc đang làm. Theo đó, nhiều cơ sở kinh doanh đang vi phạm quy định về tiền lương, khung hình phạt cho hành vi này có thể lên đến 50.000.000 đồng với hành vi vi phạm từ 301 người lao động trở lên.
